Laimi News Collection
 
16.7.2011 ni zaanlei suimilam 6:30 hrawngah Indiaram Mizoram palik nih Lawngtlai peng Sangau ah a ummi Laimi Pu Ngun Thawng Lian ( 58 ) sinin AK-56 meithal zuunkhat an tlaih kong thawng kan theih.Hi hriamnaam kongah hin BSF( G ) Branch Durtlang SHQ nih a hlankan, thlakhat a duhah thawng an rak theih cang kong, DSB Aizawl Branch sinah thawng an thanh kong, cupa cu Vanlaiphai khua Abdulmalik inn i a tlunnak inn ah an tlaih kong le ralkap upadi Arm Act 25( 1A ) in dantatnak an tuah,dab an tat kong thawng kan theih. Ngun Thawng Lian nih a chimnak ah hi meithal hi amah ta a si lo kong le meithal man Rs (280000) chungin Rs (5000) hi amah nih a ngah ding a si kong a chim. " Kap Lam Thang (Paite miphun) nih Abdulmalik (kala) sinah meithal ka va peek hnuah Rs 280000 kan peek lai tiah a chim i cu phaisa ka hngah lio ah atu bantukin tlaihnak ka tawn hi a si " tiah a chim kong thawngthanhnak cazual ah an langhter. Ngun Thawng Lian cu hriamnaam kong le tangka adeu (a ttuh ) mi kong he pehtlaiin Mizoram palik nih tlaih dingah an kawl pengmi minung pakhat a si tiah an chim. Ngun Thawng Lian cu Lunglei palik camp ah an kalpi kong, cu meithal cu Kawlram leiin a rak luutmi a si kong le meithal ngeitu pa cu atu tiang an tlai rih lo tiah an chim kong thawng kan theih.
 
Picture
India-Burma ramri Mizoram Lunglei khua ah a um, hrambunhmi India ralkap Aatan raiphel nih Mara Rigional Army ( MRA ) tiah auhmi Lai miphun hriamtlaibu an hruaitu pakhat cu nihin July thla (13 ) niah an tlaih tiah thawng kan theih. Mah hriamtlai minung ( 5 ) hna cu Lawngtlai peng Beimari khua an phak lioah Lunglei ralkap tatzin Tuithumhnar ralkap camp in khualtlawng,nehlehmi hna he an i ton caah an hruaitu Pa Ceu tiah auhmi Ko Naing an tlaih hi a si. " Minung ( 4 ) cu an him,an luat Pa Ceu tu cu sakhan ah an kalpi" tiah mithmu pakhat nih a chim. MRA pawl cu tukum April thla ah khan Mara People Army ( MPA ) in an chuak i, Lai ramkulh Paletwah peng le Mizoram Lawngtlai peng karlak ramri hrawngah an cawlcaang. PA Ceu le a hawile tangka a si lo ningin an kholh hna ti bantuk i an tuahsermi ruangah an  bu chungah i remlonak a um caah atu bantuk i an chuahnak hi a si. Hi kong he pehtlaiin " Mibu, bu rianttuannak timi cu phung le lam an um, mah hna pawl an buar ahcun hmunkhat i ttantti,rianttuantti ding cu a har" tiah MPA in chimnak nawlngeitu pakhat nih a chim. Hlanlio ah hin MPA chungtel chungin micheu hna tuahsernak ruangah Mara mipi hruaitu hna, Biaknak lei le mino hruaitu hna nih an dirhmi Mara Peace Commission nih MPA an duh lonak, an lungtlinlonak kong 2010 July ( 18 ) niah ca an rak chuah.  MPA cu Lai ramkulh Matupi, Thantlang le Paletwah peng ah a ummi Mara chungchuak, miphun hna uknak lei i pakhat ah hmunkhat te i an umtti khawhnak hnga caah 2009 June thla ( 15 ) niah minung thazaang ( 20 ) hrawng nih rak dirhmi a si i India nichuah chaklei ah hram a bunhmi Chin miphun hriamtlaibu hna sinah ralkap lei thiamnak ( traning ) a kaimi hriamtlaibu an si tiah theih a si.
 
Picture
Thantlang Khua
10-7-2011 zaan sml (10.30 ) hrawngah Lai ramkulh Thantlang khua sohlohzi zung pawngah bom a puak i cu bom a puakmi cu CNA kut,tuahsernak a si lai tiah an chim. " Bom thawng le meithal puah thawng i pehtlai thluahmah in kan theih, minit ( 5 ) hrawng a rauh ah ralkap le palik an rak phan, ai hliamkhuaimi cu an um hawn lo " tiah Thantlang khuami pakhat nih a chim.


Meithal kuan hi AK-47 kuan a si kong le Chin National Army ( CNA ) Lai ralkap hna cu AK-47 meithal hi an i tlaih hna kong khuami nih an chim. Hi kong he i pehtlaiin CNA Lai ralkap bawi pakhat kan hal i, " Kan ralkap pawl khuatlawngmi,nay hlehmi cu an um ko,anmah an sinak ding lam cu a um, asinain anmah an si bak tiah kan chim kho lo " tiah a chim.


Bom a puah ruangah cun Halkha in ralkap thazaang minung ( 40 ) hrawng July ( 11 ) niah Thantlang an rak phan. Atu thil a cangmi kong he pehtlaiin khuachung luhchuahnak hna an kham, an rengh sual lai tiah mipi hna cu kan thin a phang tiah an chim.


Atulio cu Kawlram khualipi Naypidaw i telin khuapi pawl hna ah bom puahnak hi i pehtlai thliahmah tiawk in a um le June thla ( 24 ) lio zongah khan Mandaylay khuachung i bom a puakmi ruangah a tlawmbik minung ( 4 ) an i hliam.


Atu Lai ramkulh Thantlang ah a puakmi bom hi mizei kut in dah a si timi cu fiang tein theih a si rih lo nain Chin National Army ( CNA ) Lai ralkap kut, tuahsernak a si kho mi a si tiah an chim kong thawng kan theih.

 
Picture
Salai Tin Maung Oo

Burmaram sianghleirun sianghngakchia hruaitu Salai Tin Maung Oo a thih camtuak kum ( 35 ) a tlinnak philhlonak cu Yangon,Mandaylay khua hna ah Burmaram pumpi sianghngakchiabu (bahkahtah) hna nih a thlithup in cawlcanghnak an tuah tiah thawng kan theih. 26-6-1976 ni ah cozah nawlngeitu hna nih Hrithlainak in an rak thahmi Salai Tin Maung Oo caah bahkahtah sianghngakchia pawl nih an Pathian sinah thlacamnak an tuahpiak i cu ah cun Salai Tin Maung Oo a konglam cathluan reelnak hna zong a thlithup in an tuah tiah kan theih.Yangon ramṭhen Thingkankyun, Thamoi, North Okkala, Mandaylay myothit le Amarahpurah myo pawl hna ah Salai Tin Maung Oo a hmantlak cungah hri in an thlai hlan i a chimmi " Nanmah ralkap ke tang ah cun zeitikhmanhah ka khuk i bil in ka kuun bal lai lo, keimah cu nan ka thah khawh ko nain ka thinlung ka ruahnak ka saduhthaht,ka lungput hna cu nan that kho lai lo"tiah a chimmi ca le "Salai Tin Maung Oo nangmah cu kan in upat" tiah kan ttial i thawng kan zamh tiah bahkahtah in chimnak nawlngei Ko Zarny nih a chim. Cubantukin cun Salai Tin Maung Oo philhlonak cu India ram New Delhi a phaanmi Lai sianghngakchia hna zong nih an tuah tiah thawng kan theih. Salai Tin Maung Oo cu Kawl ralkap nawlngeitu ( sit aana sin ) U Ne Win ( mahsahlah ) chan lio ah a si lo ningin Hri in an thlai i an rak thahmi sianghngakchia hruaitu Lai miphun pakhat a si. Salai Tin Maung Oo cu 5-12- 1974 ni ah a rak cangmi U Thant  a zi a khin, 6-6-1975 kum ah a cangmi a riantuantu(alohtama) a zi a khin, hi lio i buainak hna ah hin hruaitu ah lungtho tein a rak i tel i, 23-3-1976 ah an tuah dingmi Hmann zapih a zi a khin a kawng a tthe phaw nak ding ca i a rak i zuam cuahmah lio march ( 22 ) ah nawlngeitu hna nih an tlaih le 26-6-1976 ni ah serhsatnak he hrithlainak in an rak thah.
 
Picture
Kan hnu June thla (22 ) niah khan Lai ramkulh Thantlang peng Tluangram ( B ) khuami nih Tii an laaknak tiidong ( pipe ) cu Tluangram ( A ) khuami hna nih an cikpiak,an tanpiak dih hna caah khuami hna cu dinawk tii ngei loin harnak an tong tiah thawng kan theih. Aruang cu Tluangram ( A ) khuami hna nih hin an khua pawngah Tluangram ( B ) khuami pawl an rak i tthialmi kha an duh lo caah atu bantukin khua an dirh,an um khawh lo nakhnga caah an cikpiak hna hi a si tiah khuami pakhat chimnak in kan theih. "Tluangram ( A ) pawl cu June thla ( 20 ) niah an khuapi tein i tonnak an ngei hna i ( 22 ) niah minung ( 40 ) hrawng nih Tluangram ( B ) i an Tiidong vialte kha an cikpiak,an tanpiak dih hna " tiah cu khuami pa nih cun a chim tthan. " Minung tuahsernak bantuk zong a si lo ( minung a lo lomi tuahsernak ) Pathian zuum lo, Pathian bia lo mi hna tuahsernak tiah kan chim lai, ngaihchia lungrawk cu a si ko " tiah Khrihfa biaknak lei hruaitu pakhat nih a chim.
Hi hna khua pahnih an buainak hi kum ( 10 ) hrawng a si cang ti zongah an chim.
 

Chin National Army ( CNA ) nih khuabawi a sinak kha nawlngeihnak ah hmangin khuami, mipi cungah a phunphun in nihsawh thlanglamhnak le serhsatnak a tuahtu khuate khuabawi pa pakhat cu June thla a dihnak zarh ah khan CNA nih an tlaih i dantatnak an peek, an inter tiah thawng kan theih. Lai ramkulh thlanglei Paletwa peng Karamaih khuabawi U Aung Pann cu nitlak thlanglei ralkap zungpi ( a nauh taungtann sit tthanahchoh ) in CNA ralkap hna nih an tlaih hi a si. " U Aung Pann hi ralrinnak kan peeknak a sau cang, mipi hna kha a kong um lo in phaisa a hal hna, a koh hna. Asilo ningin mipi hna kha an sual a kawl hna i ralkap sinah a report hna, ziknawhnak a ei" tiah duhttaihmu Bo Ling Law nih a chim. U Aung Pann cu Chin National Army ( CNA ) nih Karamaih khua ah umnak nawl an pe ti lo tiah kan theih. Chin National Army ( CNA ) cu ralkap lei upadi ( sitphet sanza lannhngun upadi ) Geneva khua ah minsen a thumi Lai miphun hriamtlaibu an si.
 

Lai ramkulh vuancichok U Hung Ngai nih India-Burma ramri Mara hmunhma ah Health and Hope siikhan mahtein on,tuahnak nawl a peek hna caah khuami hna cu vuancichok pa cungah an lung ai lawm tuk tiah thawng kan theih.Mah siikhan,sii inn cu Armenia ram in siibawi,doctor boih a lami Lai mino doctor Sasa nih a hruai hna lai kong, doctor Sasa cu atu lio hi India-Burma ramri hmun pakhat ah Lai mino minung (300 ) hrawng hna kha ngandamnak lei le computer fiimthiamnak lei cawnpiaknak a tuah hna tiah theih a si. "Vuancichok le vuanci pawl hna nih khuami,mipi cungah an ngeihmi dawtnak a si, mipi hna an thlacamnak kha Pathian nih a ngaih,a theihpiak hna ti zong chim ka duh" tiah doctor Sasa nih a chim. Mara khuami upa a cheu hna le doctor Sasa a pa U Ayebi ( phungchimtu ) hna nih June thla a donghnak zarh chungah khan Hakha ah an va kal i, ramkulh vuancichok le vuanci hna sinah mahte siikhan onnak nawl an halnak hna in atubantuk i nawl an peek hna hi a si tiah thawng kan theih. " Matupi peng Mara hmunhma Lailenpi khua ah Health and Hope siikhan mahtein i phunh,on dingah vuanci pawl nih nawl an kan peek, doctor Sasa zong a rannak in auh dingin vuancichok pa nih a chim, zeitluk lunglawmhawk dah a si " tiah Mara mi upa pakhat nih a chim.
 

Sagaing ramṭhen ah a ummi Laimi ziza vuanci Pu No Than Kap nih a cozah bawi pawl le zungkip bawi pawl hna dontik le zohkhenh bultawltu dingah nungak nan fial hna lai lo tiah a chim kong thawng kan theih.Vuanci pa cu 2011 april thla a dihzarh chungah Sagaing ramṭhen Kalaymyo a tlawn lio i khuami,mipi sinah a chim hi a si. " Kalaymyo,Tahan mipi he itonnak ah vuanci nih kannih Laimi cu cunglei bawi an rat tik i a zohkhenhtu, a bultawltu hna dingah nungak kan fial tawn hna, nungak fial  kan hmang. Hihi ai tlaak lomi thil a si, hihnu cu nungak pawl kha fial ti loin Pa pawl fial ah a ṭha,nan fial cang hna lai" tiah a chim kong khuami pakhat nih
a chim.Atu bantuk a chimmi he ipehtlaaiin vuanci pa nih fianghlang cun a chim lo nain cunglei bawi pawl an rat ah hin Zuu an ding an rit tawn caah tuah lo ding thil an tuah, zohdawhlo mi thil te hna an tuahkhawhmi a si caah a chimnak a si kho mi a si tiah khuami pakhat nih a chim." Mah hihi atu lawngah a silo, a cozah bawi paoh nih an tuah zungzal mi a si. Vuanci pa chimmi ka hnatla,ka lungtling, Biaknak lei he zong ai tlaak lo,ai raalkahmi a si" tiah Falam khua ummi biaknak lei hruaitu pakhat nih a chim.Hi kong he ipehtlaiin Pu No Than Kap cu internet in kan hal tikah " Hi kong hi Pathian sin i lawmhnak ka chim,thla ka cam paohah mah kong hi ka chim,ka hal peng tiah a chim. Lai nungak pawl cunglei bawi a cheukhat hna nih an chawnhkhenh ning,an pehtlaih ning hna hi ka lung a ṭhat lo caah ka chim, Laimi kan zincehmuh ( culture ) hna an kan rawk,an buar lai ka phan caah ka chim" tiah a chim.Pu No Than Kap cu Laimi ziza vuanci pakhat a si ko nain vuanci pakhat sinak in thil tuahkhawhnak nawl le ramkulh,ramṭhen a cozah vuanci itonnak (meeting) ah kainak le itelnak nawl a ngah lo pinah Sagaing ramṭhen Kalaymyo peng le Tamu peng i a ummi hna Laimi sinah a cozah rian in ka kal zongah keimah tein mawtor man,laan sazeih kai liam" tiah a chim kong RFA ah an langhter.
 
Kawlram, Sagaing ramṭhen Tamu peng Thantapinn khua ah Laimi mino ( 3 ) hna cu tuthla ( 5 ) ni, nizaan ahkhan ṭeek nih a tlaak hna ruangah an thi tiah thawng kan theih. Cuhna ( 3 ) cu Lo i Caw an congh lioah June thla ( 5 ) zaanlei sml 4.00 pm hrawngah ṭeek nih a tlaak hna i an thih hi a si. A thimi hna cu Salai  Thara ( 14 ) a nu Pi Siangi, salai Ramculloa ( 16 ) a pa U Lian Zuala le salai Teroa (17 ) a pa U Ral Lian Zuala
hna an si. "Ruah hi a faak tuk cu a si lo, ṭeek a tlaak hi zaanlei sml 4.00 pm hrawngah a si, Lo in a rak tlungmi hna nih khua in phalong ( 2 ) hrawng a hlaatnak Lo ah an ruak hi an hmuh hna" tiah Thantapinn khuami Zamte nih a chim. A thimi hna an ruak cu Tamu siizung ah zaan hlan in an kalpi hna i operatian an tuah hnu hna ah nihin June ( 6 ) ni ah an vui hna lai tiah thawng kan theih.
 Lai miphun a tam u,mitampi an umnak Thantapinn khua ahhin pawcam kawlhawlnak lei a har ruangah sianginn a kai liomi hna acheu cu sianginn kai loin an um hna. Cucaah cun sianginn a kai kholomi Lai mino a tam u hna cu Caw cawngh rian an ṭuan i cuticun phaisa hi an kawl hna tiah cu pa nih cun a chim. Thantapinn khua ah sianginn a kai kho lomi hngakchia ( 30 ) hrawng an um tiah thawng kan theih.   
(Ref: Khonumthung news)

 
Picture
Thantlang

Lai ramkulh chungah a ummi Kawl ralkap nih khuami hna cungah hramhraam in porter phurhter,kuli phurhternak an tuahpeng rih tiah thawng kan theih.Lai ramkulh chaklei Thantlang peng Lungler ralkap sakhan ah a ummi btl No.(269) ralkap pawl cu khual an tlawn ahhin  an i kenmi,an hman ding thilri an herh ding vialte hna kha phurhter dingah khuami kha an hman hna tiah khuami nih an chimnak in kan theih.Aluancia May thla a donghnak zarh ah Falam peng Thipcang khua in minung ( 4 ) hna cu porter an suai hna tiah thawng  kan theih. " Ralkap pawl khual an tlawnnak in an umnak Lungler sakhan lei an kiir leiah Thipcang khuami ( 4 ) hna cu an thil phurhter dingin porter an suai hna.Thantlang peng Thinghual khua tiang an phurhter hna i Thinghual khuami nih Lungler tiang an phurhṭhan " tiah khuami pakhat nih a chim.Kuli a phurmi nih an chimnak ah an phurhtermi hna hi an rihtuk caah kuan an si lai tiah an chim kong cu pa nih cun a chimṭhan. Atu ah cun Lai ramkulh chungah hlanlio bantukin a bubu in kuli phurhter cu a um ti lo nain khuami pahnih,pathum  heitiin lam nan kan chim lai tiah an ti hna i an kalpi tawn hna nak kong khuami pakhat chim nakin kan theih.Asinain American hrambunh Physicians for Human Rights (PHR) bu nih 2011 January thla ah an chuahmi Minung covo cazin chungah Lai ramkulh chungah mipi ( 90%) hna cu a phunphun in minung covo buarnak ( hramhraam rianttuanternak le hramhraam kuli phurhternak ) an tong tiah an langhter.
(Ref: Lai Miphun)